Autor

Lęk jest jedną z emocji podstawowych, która towarzyszy człowiekowi od pierwszych miesięcy jego życia i spełnia funkcję adaptacyjną informując o zagrożeniu i uruchamiając mechanizmy przystosowawcze mające na celu uchronienie go przed niebezpieczeństwem. Naturalnym zjawiskiem jest występowanie różnego rodzaju lęków charakterystycznych dla poszczególnych faz rozwojowych dziecka. W pierwszym półroczu życia dziecka dominuje lęk spowodowany niespodziewanymi bodźcami zmysłowymi takimi jak huk czy ostre światło. Drugie półrocze to rozwój lęku separacyjnego, pojawiającego się w momencie nieobecności opiekuna. U dziecka w wieku 2-4 lat intensywnie rozwija się myślenie wyobrażeniowe stąd źródłem lęku stają się wytwory wyobraźni takie jak potwory, obcy ludzie w domu, a także dzikie zwierzęta czy ciemność. Okres 5-7 lat to lęk przed katastrofami naturalnymi, ciemnością, napaścią ze strony innych ludzi, obawa o życie i zdrowie bliskiej osoby. Lęki te mogą być wzmacniane przez media. Dodatkowo lękom mogą towarzyszyć dolegliwości somatyczne takie jak bóle brzucha czy inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, kołatanie serca, pocenie się, Dzieci w wieku 8-11 lat najczęściej doświadczają lęków związanych ze szkołą. Treścią lęków stają się osiągnięcia szkolne i sportowe, rywalizacja z rówieśnikami, porównywanie się z innymi. Okres 12-18 lat to koncentracja lęku wokół obowiązków szkolnych i relacji rówieśniczych: ryzyko wykluczenia spośród grona znajomych, zawstydzenie przed rówieśnikami.

Wydaje się, że dziecko musi przejść przez różne etapy stanów lękowych co związane jest z jego rozwojem, zmianami w zakresie możliwości poznawczych czy wchodzeniem w kolejne, istotne etapy życia (pozostawanie bez rodziców, przedszkole, rozpoczęcie nauki w szkole itp.). Skonfrontowanie się z tymi lękami i pokonanie ich wzmacnia dziecko i wyposaża je w niezwykle istotne umiejętności radzenia sobie w nowych, stresujących sytuacjach.

Pomimo tego, że lęki rozwojowe są zjawiskiem naturalnym rodzice powinni wesprzeć dziecko w ich skutecznym pokonaniu. Co zatem mogą i powinni zrobić?

Po pierwsze potraktować lęki swojego dziecka poważnie i stworzyć warunki, w których będzie ono mogło opowiedzieć o tym jak się czuje i czego się boi. Powinniśmy okazać dziecku zrozumienie, cierpliwość, aktywnie go słuchać i używać języka dostosowanego do jego wieku. Wskazane jest zachęcenie dziecka do pomyślenia o własnych sposobach na przezwyciężenie jego lęków.

W przypadku młodszych dzieci także zabawa może być skuteczną formą przepracowania lęku. Planując taką zabawę musimy pamiętać, że to dziecko ustala jej reguły, wymyśla symbole odpowiadające lękowi i jego pokonaniu, reguluje częstotliwość i intensywność zabawy.

Bardzo pomocne są także bajki, zwłaszcza terapeutyczne, które charakteryzuje szczęśliwe zakończenie, prosta forma oraz tematyka, z którą dziecko może się utożsamiać. Powinniśmy zapewnić dziecku ilość czasu jaka będzie niezbędna na, być może, kilkukrotne wysłuchanie i omówienie bajki.

Zdarza się jednak, że odczuwany przez dziecko lęk przestaje mieć charakter rozwojowy i adaptacyjny a staje się zaburzeniem. Jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców? Przede wszystkim nasilanie się lęku i jego nieadekwatność do rzeczywistego rozmiaru bodźca go wywołującego a w konsekwencji doprowadzenie do znacznego pogorszenia funkcjonowania dziecka. Szczególnemu pogorszeniu mogą ulec procesy poznawcze, takie jak uwaga, pamięć i spostrzeganie. Dziecko może wyolbrzymiać prawdopodobieństwo wystąpienia nieszczęśliwych zdarzeń, odmówić chodzenia do szkoły, gorzej funkcjonować społecznie,  tracić poczucie sprawstwa. Dziecko może wypracować sobie nieadaptacyjne strategie radzenia sobie polegające na maskowaniu lęku poprzez zachowania brawurowe czy zaśmiewanie lęku. Mogą pojawić się nawyki ruchowe, np. kiwanie się, obgryzanie paznokci, nawijanie włosów na palec, czy też wyrywanie włosów. Dziecko może zacząć się moczyć, używać języka charakterystycznego dla wcześniejszych etapów rozwojowych a także uciekać w różnego rodzaju zaburzenia somatyczne, które pozwolą mu uniknąć kontaktu z sytuacją wywołującą lęk.

Zaburzenia lękowe mogą przybrać kilka form, do najbardziej powszechnych należą:

- lęk separacyjny – dziecko reaguje silnym lękiem w sytuacji rozdzielenia go z opiekunami, towarzyszą temu zaburzenia somatyczne (bóle głowy, bóle brzucha, nudności), bardzo się o nich martwi, obawia się, że nie wrócą, będą mieli wypadek, zaginą lub umrą, często jest nieobecne w szkole, nie chce jeździć na wycieczki szkolne, w razie wyjazdu bez rodziców bardzo często do nich dzwoni, prosi o zabranie do domu;

- fobia społeczna – lęk przed uczestniczeniem w sytuacjach społecznych, w których można zostać ocenionym lub znaleźć się w centrum uwagi. Dzieci cierpiące na tę formę zaburzeń unikają zabaw szkolnych, przyjęć, jedzenia w większej grupie osób. Są także bardzo spokojne, ciche, unikają ubrań czy też aktywności, przez które ktoś mógłby zwrócić na nie uwagę. Przez to często nie uzyskują pomocy gdyż są po prostu uważane za dzieci grzeczne, nie sprawiające problemów. W sytuacjach ekspozycji społecznej odczuwają lęk, któremu towarzyszą takie objawy somatyczne jak pocenie się, zaczerwienienie twarzy czy nagła potrzeba skorzystania z toalety;

- fobie specyficzne - lęki powodujące znaczne pogorszenie funkcjonowania dziecka a odczuwane w związku z konkretnymi sytuacjami czy obiektami, które są w dzieciństwie powszechne (zwierzęta, strzykawki, lekarz, widok krwi, zamknięte przestrzenie);

- zaburzenia lękowe z napadami paniki – okresowe występowanie napadów silnego lęku z towarzyszącymi im objawami somatycznymi takimi jak brak tchu, kołatanie serca czy zawroty głowy. Dziecko zaczyna unikać miejsc, w których doświadczyło ataku paniki lub takich, z których w razie wystąpienia ataku byłoby mu trudno się wydostać. Dzieci te unikają wyjść do kina, podróżowania środkami transportu publicznego czy udziału w wydarzeniach szkolnych z obawy o wystąpienie ataku w miejscu publicznym i kompromitacją. Unikają także lekcji wychowania fizycznego i uprawiania sportu gdyż szybsze bicie serca czy przyśpieszony oddech kojarzą im się negatywnie z objawami ataku paniki;

- uogólnione zaburzenia lękowe – charakteryzuje się występowaniem trudnych do opanowania lęków dotyczących różnych codziennych aktywności czy sfer życia. Dzieci te zamartwiają się o różne rzeczy, ale nie można wskazać jednego, głównego motywu lęku jak w przypadku innych zaburzeń lękowych;

- mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe które przejawia się odmową komunikacji werbalnej z osobami obcymi (nie zawsze wszystkimi), przy czym mowa dziecka i jej rozumienie są rozwinięta prawidłowo. Podczas kontaktu z osobami obcymi dziecko milczy, nie reaguje na pytania lub odpowiada na nie gestami. Unika kontaktu wzrokowego, nie okazuje emocji za pomocą mimiki. W domu lub jakimś innym wybranym przez siebie środowisku dziecko czuje się jednak bardzo swobodnie i chętnie ze wszystkimi rozmawia.

Zaburzenia lękowe dotykają od 5 do 12%  populacji dziecięcej co oznacza, że na trzydzieścioro dzieci dwoje lub troje doświadcza lęku, który wymaga specjalistycznych konsultacji i leczenia. Gdzie zwrócić się o pomoc jeśli podejrzewamy, że nasze dziecko cierpi na któreś z zaburzeń lękowych? Właściwym miejscem jest gabinet lekarza psychiatry lub psychologa. Leczenie najczęściej przybiera formę psychoterapii, szczególnie poznawczo-behawioralnej a także różnych treningów, których celem jest rozwój umiejętności społecznych, asertywności czy nauczenie się metod relaksacyjnych bardzo przydatnych przy zaburzeniach lękowych z napadami paniki. Gdy sama psychoterapia nie przynosi zadowalających efektów, lub poziom odczuwanego lęku uniemożliwia rozpoczęcie psychoterapii stosuje się także farmakoterapię w celu zmniejszenia objawów. Należy jednak pamiętać, że farmakoterapia nie powinna być jedyną stosowaną metodą leczenia zaburzeń lękowych a uzupełnieniem psychoterapii. Nieleczone zaburzenia lękowe powodują znaczny wzrost ryzyka wystąpienia w późniejszych etapach życia takich problemów jak depresja czy uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Michał Matraszek

Doświadczanie strachu i lęku jest naturalnym procesem w naszym codziennym funkcjonowaniu, który odpowiada na realność określonego zagrożenia. Strach wywoływany jest przez określone sytuacje, przedmioty, zaś lęk to uczucie ogólnej niepewności i niepokoju. Jednak w przypadku, gdy odczucia przeważającego lęku i strachu są nadmiernie obecne w życiu może to wskazywać na występowanie zaburzeń lękowych. Lęk może przybierać formę fobii (np. fobii specyficznej - np. przed ptakami; społecznej, pojawiać się w wyniku urazu czy doświadczonej traumy, ataków paniki czy zaburzeń obsesyjno - kompulsywnych. Jedną z częściej zgłaszanych trudności w gabinecie psychoterapeuty jest występowanie lęku uogólnionego, któremu to trudno przypisać moment i przyczynę jego pojawiania. W sferze emocjonalnej pacjentom towarzyszy bezradność, poczucie osamotnienia i niezrozumienia, wzmożonej czujności, rozdrażnienie. Lęk, oprócz natrętnych i wyczerpujących myśli, trudności z koncentracją, często umiejscawia się także w ciele pod postacią bólu (objawy psychosomatyczne).

Leczenie zaburzeń lękowych wymaga podjęcia psychoterapii (indywidualnej bądź grupowej), często także wsparcia farmakologicznego w konsultacji z lekarzem psychiatrą (szczególnie w przypadku nasilonych objawów). W trakcie psychoterapii w nurcie psychodynamicznym (najczęściej w wymiarze 1-2 sesji tygodniowo) pacjent zyskuje wgląd w przyczyny swoich trudności, potrafi nadać znaczenie pojawiającym się objawom, przepracowuje istniejące konflikty wewnętrzne. Dzięki poznaniu i rozwiązaniu wewnętrznych konfliktów możliwa jest trwała zmiana w funkcjonowaniu. Kluczowym elementem w leczeniu psychodynamicznym jest stałość miejsca i czasu (sesje terapeutyczne odbywają się o stałych, powtarzalnych terminach, w tym samym gabinecie), dzielenie się różnymi swobodnymi myślami i skojarzeniami (nawet tymi pozornie zupełnie nie związanymi z omawianymi kwestiami). O długości leczenia decyduje pacjent wraz z terapeutą, niemniej powinno ono trwać  przynajmniej do momentu ustania objawów.

Rafał Cybulski

Rozwój mowy jest procesem, który trwa już od narodzin dziecka. Co więcej, każdy krok rozwojowy wpływa na kształtowanie się mowy u dziecka. Może wydawać się zaskakujące, że sposób w jaki dziecko je oraz co je bezpośrednio wpływa na rozwój mowy. Prawidłowe przyjmowanie pokarmów i ich obróbka w jamie ustnej wpływają na siłę i sprawność narządów artykulacyjnych, a także przyczyniają się do prawidłowego wzrostu twarzoczaszki. Do normatywnego przyjmowania pokarmów są niezbędne jeszcze inne elementy tj: oddychanie w spoczynku torem nosowym, zintegrowanie pierwotnych niemowlęcych odruchów oraz wcześniejsze występowanie autostymulacji oralnych. Obecnie PTGHiŻD (Polskie Towarzystwo Gastrologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) zaleca wprowadzanie pokarmów uzupełniających między 17-26. tygodniem życia dziecka, czyli między 4. a 6. miesiąca życia dziecka, wówczas gdy WHO (World Health Organization) zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Skąd więc wiadomo czy dziecko jest już gotowe? Niezależnie czy rodzic zdecyduje się na wprowadzanie pokarmów łyżeczką, czy metodą BLW (baby-led weaning) czas rozpoczęcia rozszerzania diety powinien być dostosowany do gotowości dziecka. Wyżej wspomniana gotowość oznacza m.in.:

• umiejętność stabilnego siadu z podparciem lub bez,
• kontrolę głowy,
• brak lub zanikanie odruchu wypychania języka,
• zainteresowanie dziecka tym co jedzą inni i otwieranie buzi na widok jedzenia,
• chwytanie jedzenia i trafianie nim do buzi.

Kierując się jedynie powyższymi czynnikami gotowość większości dzieci do wprowadzania pokarmów uzupełniających następuje zazwyczaj po skończonym 6 miesiącu życia. Gdy rozpoczynamy przygodę z wprowadzaniem pokarmów stałych w pierwszej kolejności należy zadbać o prawidłową pozycję do karmienia. To najważniejszy element, który zapewnia bezpieczeństwo dziecku oraz wpływa na jakość kształtujących się funkcji gryzienia, żucia i połykania. Dziecko powinno siedzieć samo lub z podparciem tak, aby miało zapewnione prawidłowe ustawienie miednicy oraz podparcie dla stóp. Pozycja siedząca wpływa korzystnie na pracę języka i żuchwy oraz zapewnia prawidłowe napięcie mięśni odpowiedzialnych za połykanie.

Wielu rodziców zastanawia się jaką łyżkę powinni wybrać dla swojego dziecka. Parametry, którymi powinni się kierować to: kształt, wielkość i twardość. Łyżeczka powinna być mała, zaokrąglona, płaska i twarda. Bardzo ważne jest iż, łyżeczka powinna dawać możliwość ściągania pokarmu górną wargą. Podczas karmienia należy unikać "wycierania" jedzenia z łyżeczki o wargę. Podawanie łyżeczki na wprost, centralnie do jamy ustnej umożliwia dziecku równomierne ściągnięcie pokarmu i zaangażowania do tej czynności mięśnia okrężnego warg. Etap łyżeczki jest na tyle ważny, że poprzedza i wspomaga naukę picia z kubka otwartego. U dzieci rozwijających się prawidłowo wprowadzanie sprzętu ułatwiającego picie (np. kubek „niekapek”) nie jest zalecane. Tego typu kubki mogą utrwalać odruch ssania, a co więcej przy systematycznym i długotrwały stosowaniu mogą prowadzić do powstawania wad wymowy i zgryzu. Od 6 miesiąca życia, jeżeli dziecko przyjmuje prawidłowa pozycję siedzącą, można uczyć je picia z kubka otwartego, co będzie stymulowało pracę warg. Jeżeli rodzice zdecydują się wprowadzać pokarmy stałe metodą BLW, należy pamiętać o bezpiecznych wielkościach kawałków, stabilnej pozycji dziecka oraz produktach, których należy unikać ze względu na ryzyko zakrztuszenia się nimi.

Niezależnie od sposobu wprowadzania pokarmów należy przyzwyczajać i proponować dziecku pokarmy o różnej fakturze i konsystencji tak, aby około 12 miesiąca życia dziecko było w stanie zjeść posiłek razem z rodzicem. Jest to niezwykle ważne dla rozwoju funkcji gryzienia i żucia, które intensywnie rozwijają się między 8 -10. miesiącem życia. Niemowlę ocenia jedzenie z użyciem wszystkich zmysłów. Zatem warto pozwolić dziecku doświadczać pokarm każdym zmysłem (przez smak, węch i dotyk). Zachęcajmy nasze pociechy do samodzielnego sięgania po jedzenie rączkami i korzystania z łyżeczki - to najlepsze ćwiczenia koordynacji ręka - oko oraz motoryki małej dłoni.

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym rytmie. Ważne jest, aby zdobywało dane umiejętności w określonych ramach czasowych. To, co rodzic może zrobić i jest w tym niezastąpiony to asystować, czyli być przy dziecku, wspierać je i współtowarzyszyć mu w posiłkach. Posiłki powinny być spożywane przez wszystkich członków rodziny przy stole włączając w to dziecko. Bardzo ważny jest kontakt z maluchem podczas jedzenia. Należy obserwować go poprzez jego mimikę, gesty, grymasy, i wokalizację. Przez każdą z tych form przekazu niemowlę informuje nas, czy potrzebuje czasu, czy jest gotowe do jedzenia a może, że już skończyło. Jedna z obecnych zasad rozszerzania diety jest taka, że rodzic proponuje co i kiedy dziecko może zjeść, ale to maluch decyduje ile zje. Ma to wielkie znaczenie w samoregulacji poczucia sytości, kształtowaniu poczucia komfortu i bezpieczeństwa u malca, a także sprzyja tworzeniu rodzinnych rytuałów jakimi są wspólne posiłki.

Paulina Kucińska-Janaszek

Budowanie porozumienia w rodzinie

 

Natura dała nam dwoje oczu i dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej patrzyli i słuchali, niż mówili (Sokrates)

 

Czasami zastanawiamy się, czym tak naprawdę jest komunikacja między ludźmi. Zadajemy sobie pytania takie, jak: kto mówi? co mówi? jakim kanałem? do kogo? z jakim skutkiem? 

Komunikacja to proces nadawania i odbierania wiadomości. To proces, w którym uczestniczy zarówno nadawca, jak i odbiorca tej wiadomości. Informacja przekazywana przez nadawcę zawiera pewną intencję. Zostaje zakodowana w jego słowa, gesty i mimikę. Przechodzi przez tzw. kanał komunikacyjny, aby dotrzeć do odbiorcy. Na tym etapie może dochodzić do wielu zakłóceń we wzajemnym porozumiewaniu się. Pojawiają się bariery komunikacyjne: lingwistyczne, emocjonalne, intelektualne, kulturowe i inne. Odbiorca odbiera komunikat, czyli dekoduje wiadomość, nadając jej swoją interpretację. Czasami interpretacja odbiorcy i intencja nadawcy nie pokrywają się. Gdy odbiorca odpowiada na wiadomość nadawcy mamy do czynienia z tzw. sprzężeniem zwrotnym. Tak rodzi się dialog. 

Bariery komunikacyjne, utrudniające wzajemne porozumienie między interlokutorami to zewnętrzne lub wewnętrzne przeszkody, pojawiające się na drodze nadawania i odbierania komunikatów. Należą do nich m.in.: emocje, zwłaszcza gwałtowne, te trudne do opanowania, specyficzne doświadczenia rozmówców, brak obiektywizmu, nastawienie, stereotypy, różnice w postrzeganiu oraz różnice językowe, niezgodność komunikatu werbalnego i niewerbalnego, brak zaufania, empatii i asertywności, a także dominacja jednego z rozmówców nad drugim i próby decydowania za innych. 

Thomas Gordon wyróżnia 12 grup blokad komunikacyjnych. Są to:

1.Rozkazywanie, kierowanie, komenderowanie, polecanie, np.: 

Weź się wreszcie do roboty.

2. Ostrzeganie, groźba np.: To cię będzie drogo kosztować.

3. Moralizowanie, wygłaszanie kazań, np.:

Powinieneś bardziej się starć w szkole. Nauka to twój obowiązek. 

Swoje osobiste problemy powinnaś zostawić w domu, bo tam jest ich miejsce.

4. Doradzanie, sugerowanie rozwiązań, np.:

Musisz lepiej zaplanować dzień, wtedy wszystko się uda.

5. Pouczanie, wykład, np.:

Pamiętaj, że do końca roku szkolnego jest jeszcze tylko 30 dni i tyle zostało ci na poprawienie stopni.

6. Osądzanie, krytykowanie, potępianie, np.: 

Nigdy niczego nie możesz zrobić na czas. Jesteś po prostu leniwy.

7. Obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, ośmieszanie, np.:  

Zachowujesz się tak, jakbyś miał tylko dwie szare komórki w głowie.

8.Interpretowanie, analizowanie, stawianie diagnozy, np.: Ty mu chyba zazdrościsz. 

9. Chwalenie, wydawanie ocen, np.: Jesteś zdolny i na pewno dasz sobie z tym radę.

10. Uspokajanie, okazywanie litości, bagatelizowanie, np.: 

Nie jesteś jedyny, który to przeżywa. Jakoś dasz sobie z tym radę.

11. Indagowanie, przesłuchiwanie, np.: 

Powiedz mi dokładnie, ile czasu na to poświęciłeś. Dlaczego tak długo czekałeś? 

12. Odwracanie uwagi, sarkazm, dowcipkowanie, np.: 

Porozmawiajmy o czymś przyjemniejszym. Teraz nie czas o tym mówić. 

Wydaje mi się, że ktoś wstał dziś lewą nogą. 

 

Powyższe bariery w komunikowaniu się możemy zatem podzielić na trzy typy. 

Pierwszy typ, czyli osądzanie stanowią bariery takie, jak: krytykowanie, obrażanie, orzekanie i chwalenie połączone z oceną. 

Drugi typ – decydowanie za innych – tworzy grupa następujących barier: rozkazywanie, grożenie, moralizowanie oraz nadmierne / niewłaściwe wypytywanie. 

Trzeci zaś rodzaj barier to uciekanie od cudzych problemów, które stanowi: doradzanie, zmienianie tematu, logiczne argumentowanie i pocieszanie. 

Pozornie wydawać by się mogło, iż cokolwiek powiemy będzie niestosowne i blokujące rozmowę. Jak zatem rozmawiać właściwie? Jakich technik używać? Z jakim nastawieniem rozpoczynać dialog? 

Istnieją skuteczne sposoby przezwyciężania barier komunikacyjnych. 

Warto komunikacyjne zachowania obronne zamieniać na komunikacyjne zachowania wspierające. I tak: zamiast wartościowania starajmy się stosować opis zachowań. Niech orientacja na problem zastąpi kontrolę, a spontaniczność wyprzedzi strategię. Empatia zaś niech zajmie miejsce bierności i nadmiernej neutralności. Komunikację wzmacnia także równość oraz warunkowość, a osłabia – wyższość lub okazywanie przez rozmówcę całkowitej pewności. 

Wymienione techniki zawiera poniższa tabela:

 

Zachowania obronne	Zachowania wspierające
wartościowanie	opis
kontrola	orientacja na problem
strategia	spontaniczność
neutralność	empatia
wyższość	równość
pewność	warunkowość

 

Elementarną, prawidłową techniką budowania porozumienia jest aktywne słuchanie, a więc m.in. stosowanie komunikatu „ja”. Komunikat ten otwiera rozmówcę na dialog, wykluczając ocenę jego osoby. Jest jednocześnie łagodny i uprzejmy oraz stanowczy i konkretny. Daje rozmówcy bezpieczną przestrzeń na podjęcie zmiany. 

Komunikat „ja” zawiera następujące elementy: 

1. informację o emocjach dorosłego, np. rodzica; 
2. opis zachowania, np. dziecka, które wywołuje te emocje; 
3. wyjaśnienie dlaczego zachowanie sprawia, że rodzic czuje się w ten sposób; 
4. sformułowanie pragnień rodzica odnośnie zachowania dziecka. 

Łatwym do zapamiętania skrótem komunikatu „ja” jest słówko UFO: 

U – uczucia, F – fakty, O – oczekiwania. 

PRZYKŁAD: „Widzę na podłodze rozsypane pestki słonecznika. Nie podoba mi się to, bo nie lubię przebywać w bałaganie. (Przeszkadza mi to.) Proszę, pozbieraj je teraz.”

Inne pomocne i efektywne techniki aktywnego słuchania, to:

1. utrzymanie kontaktu wzrokowego, patrzenie na twarz rozmówcy;
2. okazywanie zainteresowania tym, co on mówi;
3. wybranie odpowiedniego dystansu;
4. odzwierciedlanie jego podstawy i gestów;
5. powstrzymanie się od przerywania, cierpliwe słuchanie;
6. trzymanie się tematu rozmowy. 

Kolejne trzy techniki aktywnego słuchania służące budowaniu porozumienia zarówno w relacji małżeńskiej, partnerskiej, jak w relacji z dzieckiem to: parafraza, klaryfikacja oraz odzwierciedlanie uczuć. 

Parafraza jako podstawowa metoda aktywnego i skutecznego słuchania stanowi informację zwrotną dla uczestnika rozmowy o tym, czy dobrze zrozumieliśmy jego słowa. Parafrazując osoba powtarza własnymi słowami podstawowe sformułowania rozmówcy, kluczowe frazy jego wypowiedzi, sprawdzając, czy dobrze zrozumiała intencje i treść jego wypowiedzi. Parafraza wyklucza ocenę i może zaczynać się od słów, czy zwrotów typu: 

Z tego, co mówisz rozumiem, że ….  O ile Cię dobrze zrozumiałem, to … Rozumiem, że ty …  

Klaryfikacja to skupianie się na najważniejszych punktach rozmowy. Technika ta pomaga uporządkować wypowiedzi, które brzmią lub są chaotyczne. Dzięki niej można uzyskać odpowiedź na pytanie, czy poprawnie rozpoznaje się potrzeby swojego rozmówcy. Mówimy wtedy, np. tak: Z tego, co dotychczas zostało powiedziane wynika, że… Podsumowując tę kwestię (lub naszą rozmowę) pamiętamy o następujących sprawach… Rozumiem, że z naszej rozmowy płyną następujące wnioski i ustalenia… Dotychczas powiedziałeś, że…. Ustalamy to i to…

Odzwierciedlanie uczuć jako technika aktywnego słuchania to empatyczne wsłuchanie się w uczucia i emocje rozmówcy. Jest to pokazanie, że rozumiemy, co dzieje się w świecie emocji naszego rozmówcy poprzez nasze słowa, gesty, czy sposób mówienia. Korzyści płynące z tej techniki to przede wszystkim postawienie lustra dla rozmówcy, przydatne zwłaszcza w przypadku rozmów o trudnych sytuacjach, doświadczeniach, emocjach. Np.: Słyszę, że ta sytuacja wywołuje w tobie smutek… Rozumiem, że jesteś rozłoszczony… Widzę, że jesteś zmęczony…  Widzę, że to cię bardzo cieszy… 

A na zakończenie kilka cennych porad komunikacyjnych, podsumowujących temat: ☺

Słuchaj! Udzielaj wsparcia i zachęt. Potwierdzaj, że rozumiesz, o czym rozmówca mówi do Ciebie. Doceniaj obecność drugiej osoby. Staraj się być spokojny i zrelaksowany podczas rozmowy. Parafrazuj i klaryfikuj wypowiedź drugiej osoby. Odzwierciedlaj uczucia rozmówcy. Zadawaj pytania, zwłaszcza otwarte, ale nie bądź wścibski. Utrzymuj kontakt wzrokowy. Dowartościowuj! Dziel się własnymi uczuciami i doświadczeniami, zamiast pouczać i doradzać. Powstrzymaj się od osądzania. Powstrzymaj się od oceniania. Czasem przyznaj komuś rację. Czasem idź na kompromis. Szukaj pozytywów. Stop bagatelizowaniu problemów rozmówcy. Wspólnie szukajcie dobrych rozwiązań trudnych spraw. 

Maria Chmielewska, psycholog

Literatura:

Schulz von Thun, F. (2007). Sztuka Rozmawiania. Dialog wewnętrzny. Kraków: Wyd. WAM.

Schulz von Thun, F., Langer I., Tausch R. (2004). Wyrażać się zrozumiale. Kraków: Wyd. WAM.

Thompson P.  (1998). Sposoby komunikacji interpersonalnej. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.

Aronson, E., Willson, T., Akert, R. (1997). Komunikowanie niewerbalne. W: Psychologia Społeczna. Serce i Umysł. Poznań: Wyd. Zysk i S - ka. 

Mckay  M., Davis  M., Fanning  P. (2002). Sztuka skutecznego porozumiewania się. Gdańsk: GWP.

Morreale S. P., Spitzberg B. H., Barge J. K. ( 2007). Komunikacja między ludźmi: motywacja, wiedza i umiejętności. Warszawa: PWN. 

Leathers D. G. (2007). Komunikacja niewerbalna: zasady i zastosowania. Warszawa: PWN.

Knapp H. (2009). Komunikacja w terapii. Warszawa: PWN.

Steward J. red. (2003). Mosty zamiast murów: podręcznik komunikacji interpersonalnej. Warszawa, PWN.

Zapewne wiele osób uśmiechnęło się do siebie oglądając polski film o wymownym tytule „Dzień Świra”. Patrząc na głównego bohatera rodzi się we mnie specyficzny rodzaj sympatii a równocześnie współczucia. Prawie każdy może znaleźć w zachowaniu przysłowiowego „świra” coś ze swoich problemów, frustracji czy irracjonalnych zachowań. Twórcy w bardzo wyrazisty sposób w działaniu głównego bohatera pokazali to co my psychiatrzy nazywamy nerwicą natręctw, czy inaczej zespołem obsesyjno-kompulsywnym lub nerwicą anankastyczną. Praktycznie każdy człowiek ma swoje rytuały, od ich natężenia zależy czy są uznawane przez medycynę za problemem.

Zaburzenie nie jest traktowane jako choroba psychiczna, nie powoduje utraty kontaktu z rzeczywistością, nie upośledza zdolności intelektualnych. Na co dzień pacjenci funkcjonują praktycznie zupełnie normalnie, a jednak często są niewolnikami swoich myśli, czy zachowań kompulsywnych.

Jednym z objawów są myśli natrętne, niechciane, przewlekle nawracające do głowy mimo ich odrzucania. Mogą dotyczyć różnych kwestii, racjonalnie są oceniane przez pacjenta jako absurdalne i nieprawdopodobne a mimo tego utrzymują się. Często jest to obawa o patologiczny kontakt z zarazkami, lęk przed pozostawieniem niezamkniętych drzwi, niewyłączonego żelazka, silny lęk przed zrobieniem krzywdy komuś. Mogą to też być niechciane bluźniercze myśli, czy nawet niechciane wizualizacje własnego samobójstwa. Myśli mogą być tak natrętne, że zajmują dużą część dnia, angażują emocjonalnie i walka z nimi wyczerpuje psychicznie i fizycznie, mimo że tego wysiłku nie widzą osoby postronne. Drugim objawem są zachowania obsesyjne. Częste przykłady to porządkowanie rzeczy w domu, wielokrotne sprawdzanie zamkniętych już drzwi, wykonywanie prostych czynności takich jak mieszanie herbaty, mycie dłoni, układanie ubrań według powtarzającego się schematu. Z biegiem choroby często zachowania stają się coraz bardziej złożone, rośnie liczba powtórzeń rytuałów. W ciężkich sytuacjach prawie niemożliwe może być wyjście z domu, przymus sprawdzenia zamkniętych drzwi kilkadziesiąt razy, konieczność powtórzenia zamykania i otwierania drzwi, lub inne rodzaje zachowania, które stały się obsesją pacjenta.

Szacuje się że na OCD cierpi około 2,5% populacji, objawy zaczynają się w wieku nastoletnim, stopniowo narastają. Zdarza się, że ich natężenie faluje, występują okresy zmniejszenia ilości myśli natrętnych i zachowań kompulsywnych.

Wielu pacjentów uczy się żyć ze swoimi lękami i rytuałami, traktują to jako konieczny element codzienności, a tak nie musi być. Leczenie OCD jest możliwe. Często udaje się znacząco ograniczyć natężenie objawów co daje ulgę. W leczeniu stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną i farmakoterapię. Zwykle, jeśli pacjent akceptuje oba sposoby pomagania warto je łączyć, bo to daje szansę na najpełniejszy efekt leczenia.

Nerwica natręctw mimo, ze utrudnia życie, nie jest problemem przekreślającym wielkie osiągnięcia. Dobrym przykładem są znane postacie zmagające się z OCD jak np. reżyser Martin Scorsese, prezydent USA Donald Trump, czy tryumfator tegorocznego US Open, Rafael Nadal.

Wojciech Pawlak

Kiedy u dziecka pojawiają się problemy w nauce rodzice są zaniepokojeni. Mogą one mieć wielorakie przyczyny. Aby zorientować się dlaczego dziecko nie potrafi opanować wymaganego materiału należy rozpatrzyć następujące aspekty:

1. Ogólny stan zdrowia.
2. Wzrok i słuch.
3. Możliwości intelektualne dziecka.
4. Warunki do nauki.
5. Uwarunkowania środowiskowe.
6. Stan emocjonalny.
7. Ryzyko dysleksji rozwojowej o charakterze dysleksji właściwej, dysgrafii, dysortografii czy dyskalkulii.

 

OGÓLNY STAN ZDROWIA

Dziecko w okresie wzrostu jest narażone na infekcje, złamania czy inne zmiany chorobowe, w tej sytuacji mogą zaistnieć przejściowe trudności w nauce, a przy dłuższej chorobie zaległości. Dziecko po powrocie do zdrowia potrzebuje czasu na opanowanie zaległego materiału. Ten typ trudności mija po pewnym okresie od powrotu do zdrowia.

WZROK I SŁUCH

Dzieci nie zdają sobie sprawy, że źle widzą lub słyszą. Warto badać dzieci pod kątem okulistycznym i laryngologicznym. Szczególnie ważne jest to w przypadku częstych infekcji górnych dróg oddechowych. Młodsze dzieci często mają dalekowzroczność, widzą to co jest daleko, ale nie są w stanie rozpoznać obrazka lub wzoru na kartce papieru. Aktualne badanie wzroku i słuchu wskazane jest również przed rozpoczęciem badań psychologicznych.

MOŻLIWOŚCI INTELEKTUALNE DZIECKA

Możliwe, ze trudności w opanowaniu materiału są spowodowane obniżonymi możliwościami intelektualnymi. Konieczne wtedy jest badanie psychologiczne.

WARUNKI DO NAUKI

Dzieci w wieku przedszkolnym nabierają umiejętności przez zabawę, uczeń powinien już mieć odpowiednie warunki do nauki. Wydzielone miejsce do odrabiania lekcji, wygodne, dopasowane do wzrostu dziecka biurko i krzesło, lampa z odpowiedniej strony ( przeciwnej do piszącej ręki) to minimum jakie dziecko w wieku szkolnym musi mieć zapewnione.

UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE

Dziecko może zareagować trudnościami w nauce na to co się dzieje w jego najbliższym otoczeniu. Choroba lub śmierć członka rodziny czy inne problemy rodzinne są trudne nie tylko dla osób dorosłych. Dziecko bez wsparcia nie wie jak ma się zachować, jak poradzić sobie z problemem. Warto pomyśleć wtedy o konsultacji psychologicznej.

STAN EMOCJONALNY

Dzieci różnie reagują na zmiany zachodzące w ich otoczeniu. Zmiana przedszkola na szkołę, zmiana nauczycielki przy przejściu z klasy trzeciej do czwartej, wejście do klasy nowego nauczyciela lub kolegi może spowodować u dziecka trudności w skupieniu uwagi i zmianę dynamiki postępów w nauce. Warto różnicować takie objawy z nadpobudliwością ruchową lub brakiem umiejętności koncentracji uwagi które wymagają interwencji specjalisty.

RYZYKO DYSLEKSJI

Ryzyko dysleksji rozwojowej można podejrzewać po ukończeniu przez dziecko trzeciej klasy szkoły podstawowej, kiedy mimo opieki i zajęć korekcyjnych trudności w nauce utrzymują się. Występują w charakterze dysleksji właściwej: trudności w nauce czytania, dysortografii: trudności w poprawnym pisaniu, dysgrafii: trudności w utrzymaniu czytelnego pisma, dyskalkulii: trudności w nauce matematyki. Wskazane jest badanie psychologiczne i pedagogiczne.

W razie wystąpienia trudności w nauce odpowiednia diagnoza i działania pomogą dziecku w przezwyciężeniu trudności i osiągnięciu sukcesu. Warto skorzystać z pomocy specjalisty, który po analizie sytuacji wskaże odpowiednie działanie.

Dorota Paciukanis

Podczas licznych rozmów bezpośrednich jak i pośrednich  z rodzicami dzieci często pada pytanie kiedy tak właściwie powinniśmy udać się do logopedy, jak wyłapać sygnały, że z naszym dzieckiem dzieje się coś niepokojącego .Poniżej przedstawiam w skrócie etapy rozwoju mowy adekwatne do wieku życia dziecka. Jeżeli w okresie wczesnego niemowlęctwa rodzice zaobserwują iż dziecko nie unosi główki, nie reaguje na hałas, stukanie, nie gaworzy, nie interesuje się w późniejszym okresie mową i nie rozumie jej, nie chwyta zabawek itp., wówczas powinni zasięgnąć porady specjalisty. Należy mieć świadomość, że najdrobniejsze nieprawidłowości w tym czasie mogą być przyczyną poważnych zaburzeń, które ujawniają się w późniejszym etapie rozwoju dziecka. Usunięcie tych zaburzeń  może okazać się wówczas bardzo trudne, a niekiedy niemożliwe. Interwencja w wieku niemowlęcym pozwala na uniknięcie wytwarzania i utrwalania patologii. Należy pamiętać, że nie diagnoza biernego i czynnego opanowania języka lecz ogólny stan funkcjonowania dziecka jest czynnikiem decydującym o czasie i sposobie podejmowania czynności funkcjonalnych. Wczesna diagnoza zapobiega rozwojowi wielu wadom wymowy, co za tym idzie problemom w funkcjonowaniu dziecka w szkole.

 

Umiejętności oczekiwane rozwojowo
Wiek w latach	Mowa	Spostrzeganie wzrokowe	Zachowanie społeczzne	Zabawa
2	-wszystkie samogłoski ustne (a, o, u, e, i ,y) -    duża część spółgłosek ( trudność mogą sprawiać spółgłoski wargowo-zębowe :/w/-/f/ i tylnojęzykowe: /k/-/g/); -    brakuje głosek dziąsłowych (sz, ż, cz, dż, r) i dentalnych ( s, z, c, dz); -    słowa używane w funkcji mianownika ( rzeczowniki: nazwy członków rodziny, nazwy zwierząt często poprzez onomatopeje np. kaczka/ka ka/, nazwy zabawek, części ciała, nazwy ubrań, świat poza domem); -     czasowniki w 3 os.lp np. jeść; -    przymiotniki - jeden w kilku znaczeniach np./be/ zły brzydki gorący; -    zaimki: tam, tu, co?, kto?, mój; -    liczebniki: jeden, dwa, trzy; -    partykuły: nie; -    spójniki: i -    przysłówki: ciemno, zimno, szybko, powoli.   PAMIĘTAJ! wyżej podany zasób słownictwa zawiera uproszczenia, upodobnienia, przestawki, zastępstwa np. auto/bum bum/, pociąg /fu fuf/, kamyk /kam/, daj /da/, wstań /tań/. -    pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe wypowiedzi dwuwyrazowe; - rozumie związki przyczynowo-skutkowe ale ściśle związane z codziennym doświadczeniem dziecka np. /daj buty, bo idziemy na spacer/.	-    umieszczanie klocków w otworach zróżnicowanych kształtem oraz wielkością; -    budowanie szeregów i wież z klocków; -    dobieranie części obrazka do całości; -    dobieranie identycznych obrazków; -    dobieranie par zabawek; -    dobieranie par: przedmiot i odp. mu obrazek.	-    kształtowanie się pojmowania odrębności ( /siam/); -    wzrost zainteresowania rówieśnikami; -    początki używania języka w kontaktach społecznych; -    pojawienie się nowych uczuć np. negatywnych, co powoduje , że dzieci źle reagują na rozstanie z matką	-    zabawy konstrukcyjne; -    naśladowanie czynności wykonywanych przez dorosłych; -    brak tworzenia sekwencji czynności w zabawie ( podejmowane czynności wykonywane są oddzielnie); -    zabawy równoległe z rówieśnikami.
Wiek w latach	Mowa	Spostrzeganie wzrokowe	Zachowanie społeczzne	Zabawa
3	- wymawia poprawnie wszystkie samogłoski ustne z wyjątkiem nosowych (/ą/, /ę/); -    nie posiada głosek dziąsłowych, stopniowe ustępowanie miękkości spółgłosek; -    szybki rozwój konstrukcji składniowych ( jako pierwsze  spośród zdań złożonych podrzędnie pojawiają się zdania przyczynowe np. /nie ciem bo jest niedoble/, /daj mi kalośki bo pada/; -    potrafi zakomunikować swoje potrzeby, zapytac o interesujące je fragmenty rzeczywistości; -    stały wzrost słownictwa.	-    układanie figur w konturach; -    układanie obrazków w konturach; -    składanie obrazków z części; -    klasyfikowanie wg barwy; -    klasyfikowanie wg kształtu; -    klasyfikowanie wg kryterium użycia; -    naśladowanie wzorów; -    naśladowanie sekwencji tematycznych i atematycznych; -    samodzielne odczytywanie samogłosek; -    rozpoznawanie sylab otwartych; -    globalne rozpoznawanie wyrazów i sylab.	-    stopniowe przyswajanie reguł pozwalających funkcjonować w grupie; -    rozumienie językowych zasad społecznych oraz słownictwa nazywającego emocje; -    rozpoznawnie i nazywanie nieznanych do tej pory emocji	-    początki zabawy tematycznej; -    powtarzanie sekwencji czynności.
Wiek w latach	Mowa	Spostrzeganie wzrokowe	Zachowanie społeczzne	Zabawa
4	-    stałe bogacenie słownictwa,budowanie zdań rozwiniętych i złożonych; -    pojawienie się głosek dziąsłowych oprócz /r/; -    częste używanie wyrazów nazywających cechy- wzrost liczby przymiotników i przysłówków; -    spadek liczby neologizmów dziecięcych i błędów gramatycznych; -    wiek pytań- lawinowo wzrastająca liczba pytań, pojawienie się pytania /dlaczego?/ -    swobodne nazywanie relacji przestrzennych wyrażeniami przyimkowymi.	-rozumienie poleceń werbalnych popartych gestem i pokazem; -    identyfikowanie obrazków tematycznych (przedstawiają osoby, zwierzęta oraz przedmioty); -    identyfikowanie obrazków atematycznych (symboliczne, abstrakcyjne);	-    zdolność rozumienia i respektowania zasad społecznych obowiązujących w grupie; -    początki umiejętności współdziałania; -    pojawienie się nowych emocji głównie wstydu, zakłopotania, dumy i zazdrości; -    umiejetność uczestniczenia w zabawach tematycznych i grach z regułami ; -    wzrost zdolności językowych, w tym umiejętności nazywania emocji swoich i innych; -    początek zdolności do reakcji odroczonych i umiejętności kontrolowania swoich ekspresji.	- zabawy tematyczne ( odgrywanie ról - intuicyjne rozumienie zdań, odgrywanie poszczególnych scen - rozumienie języka).
Wiek w latach	Mowa	Spostrzeganie wzrokowe	Zachowanie społeczzne	Zabawa
5	-    dziecko realizuje większość dźwięków polszczyzny łącznie z nosówkami; -    wzrost zdolności narracji; -    kształtowanie się wiedzy metajęzykowej; -    znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej; -    swobodne operowanie elementami słownikowymi i gramatycznymi systemu językowego.	-    rozumowanie przyczynowo-skutkowe; -    myślenie przez analogię; -    kategoryzowanie.	-    wzrost znaczenia autorytetu osób innych niż rodzice; -    pełna zdolność do zabaw tematycznych; -    silne poczucie tożsamości płciowej; -    dalszy rozwój moralny.	- zabawy z regułami ( ćwiczenie zasad posługiwania się językiem , rozumienie i tworzenie definicji, stosowanie się do norm społecznych).

 

 

Opracowała mgr Anna Kucharska

neurologopeda

Byłam u fryzjera, przeglądałam tam kolorowe pisemka i zauważyłam, że wielu „celebrytów” prześciga się w opowieściach jak to im pomógł jakiś specjalista. Rozmawiałam potem z panią Ewelinką i usłyszałam, że w dobrym tonie teraz jest wymieniać się informacjami z jakich porad się korzysta i u jakiego terapeuty się bywa. Ona często słyszy jak klientki o tym mówią i jak sobie polecają konkretne osoby.

Nie powiem żeby mnie to nie zdziwiło, ale zaczęłam się zastanawiać i analizować różne medialne wypowiedzi, czy logopeda również należy do grona polecanych sobie specjalistów. I znalazłam. Kilku polityków oraz ludzi estrady przyznało się, że korzystało z pomocy logopedy. No, no, pomyślałam sobie nie jest tak źle, może w końcu mój zawód przestanie się kojarzyć tylko z panią pracującą w szkole i wywołującą źle realizowane głoski.

To kto, z czym i po co powinien udać się do logopedy/logopedy medialnego/neurologopedy?

NOWORODEK – żeby sprawdzić prawidłowość odruchów twarzowych oraz budowę aparatu artykulacyjnego. Po co – bo już na tym etapie można stwierdzić pewne anomalie, które w przyszłości będą miały wpływ na mowę, np. długość wędzidełka podjęzykowego, niby nic a ma wpływ na karmienie piersią (dzieci ze skróconym wędzidełkiem nie mogą prawidłowo złapać brodawki a co za tym idzie nie mogą stymulować procesu laktacji), a w wieku przedszkolnym i szkolnym mogą mieć problem z realizacją głosek przedniojęzykowych np. l, sz, ż, cz, dż czy tak kochanej r. Rekomenduję neurologopedę.

DZIECKO – w celu sprawdzenia czy jego mowa rozwija się prawidłowo lub zdiagnozować przyczyny nieprawidłowego rozwoju mowy. Nie należy czekać ze swoimi pytaniami do trzeciego roku życia, mimo, że nawet wielu lekarzy pediatrów mówi by się nie martwić, że po trzecim roku wszystko się zmieni. Niestety jest to jeden z mitów z którymi logopedzi walczą. Często po trzecim roku życia dziecko musi włożyć niewspółmiernie dużo wysiłku by dogonić swoich rówieśników i nadrobić jakieś zaniedbania. Polecam dobrego logopedę.

NASTOLATEK – gdy chce mówić bez bełkotania i fafulenia – jakby to powiedział Pan Oczkoś. Często u nastolatków pojawia się niewyraźna mowa, z jednej strony spowodowana nonszalancją i dorastaniem, czasami wynika ze wstydu, czy lęku. Nastolatkowie to ta grupa która uwielbia żyć w krainie marzeń, które dla wielu są bardzo realne i ukierunkowują ich życiowe wybory. Często stają przed wyborem kim być? Marzy im się dziennikarstwo, aktorstwo, kariera artysty estradowego – wtedy warto udać się do specjalisty mowy by sprawdził co „w języku piszczy” i ewentualnie zaoszczędził późniejszych rozczarowań lub ukierunkował rozwój na osiągnięcie sukcesu. Polecam logopedę medialnego, neurologopedę.

DOROSŁY – gdy pracuje głosem i chce jeszcze lepiej wykorzystywać to narzędzie, gdy pojawiają się jakiekolwiek zmiany wynikające z zaburzeń OUN, czy przebytych chorób czy upływającego wieku, gdy po prostu chcę pięknie mówić. Tu najlepszy będzie neurologopeda lub logopeda medialny.

Tak wiem, „każda sroczka swój ogonek chwali”. PÓJDŹMY DO LOGOPEDY WSZYSCY. Przy dzisiejszym tempie życia, przy stawianych nam coraz wyżej wymaganiach, przy ogromnym nacisku na samodoskonalenie i osiąganie sukcesów skorzystajmy z konsultacji logopedycznej, nie zaszkodzi a pomóc może.

Apeluję w tym miejscu również do rodziców – nie bagatelizujcie żadnych swoich obaw, lęków czy oczekiwań wobec dzieci. Nigdy nie ma głupich pytań. Lepiej się upewnić, czy wszystko jest w porządku niż coś przegapić i później obwiniać siebie lub innych, że coś zostało przegapione. Czasami wystarczy naprawdę lekka korekta, nakierowanie na właściwe tory i możemy zaoszczędzić naszym pociechom wielu frustracji związanych z ćwiczeniami i wizytami u różnych specjalistów.

Dorośli wy również nie bagatelizujcie pojawiających się objawów, Wam również logopeda może się przydać i to nie tylko w rozwoju Waszej kariery ale przede wszystkim w poprawie komfortu życia. Praca zawodowa głosem – TAK, choroby cywilizacyjne (stres, depresja) – TAK, choroby OUN – TAK i to jak najszybciej po przebytym epizodzie, wypadki z urazami twarzoczaszki – TAK, zmiany starcze (Alzheimer, Parkinson, obniżone napięcie mięśniowe) - TAK, choroby nowotworowe twarzoczaszki – TAK.

 

Agata Pawlak

neurologopeda

Twoje dziecko ma wadę wymowy? Mówi mało jak na swój wiek? To są bardzo ważne powody, aby rozpocząć terapię logopedyczną.

 

Wada wymowy to nie tylko problem „estetyki” mowy. To, jak dziecko mówi odwzorowuje się w nauce czytania i pisania. Nieprawidłowości w mowie pierwszoklasisty mogą powodować problemy szkolne. Zatem bardzo ważne jest, aby ukończyć z powodzeniem terapię logopedyczną przed rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej.

 

Należy mieć na uwadze, że taka terapia jest z reguły procesem długotrwałym, a ćwiczenia jedynie w gabinecie logopedycznym to nie wszystko, jeżeli chcemy usłyszeć postępy w mowie naszego dziecka. Poniżej przedstawiono 5 ćwiczeń logopedycznych, które bez problemu można przeprowadzić w domu w formie zabawy.

 

• zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka czekolady lub gumy    rozpuszczalnej, kremu czekoladowego przy szeroko otwartych ustach;
• „języczek malarzem” – język to pędzel, którego czubkiem dzieci mają naśladować malowanie różnych wzorów - kropek, kółek, wszelkiego rodzaju szlaczków, dotykając czubkiem języczka za ząbkami oznacza moczenie „pędzla” w farbie;
• naśladowanie różnych zwierząt:
– „krokodyl” – szerokie otwieranie buzi, wysuwanie żuchwy do przodu, naśladowanie „kłapania paszczą”
– „krowa” – naśladowanie przeżuwania trawy
– „zły pies” – zagryzanie górnymi siekaczami dolnej wargi, udawanie warczenia psa;
• zdmuchiwanie świeczek
• używając np. waty zrobić kuleczki i robić zawody kto poprzez dmuchanie na watkę najdalej ją przesunie lub trafi do bramki.

 

Należy pamiętać, aby dziecko przy ćwiczeniach oddechowych nabierało powietrze przez nos, a wydychało przez usta.

 

Jeżeli zauważysz, że Twoje dziecko oddycha jedynie ustami, ma cały czas otwartą buzię należy wybrać się z nim do laryngologa. Może to być objawem przerośnięcia migdałka!

Ada Łukasiuk