Podstawowym zadaniem lekarza psychiatry jest diagnoza i leczenie zaburzeń psychicznych.Ta ogólna definicja jest jednak mało mówiąca, szczególnie , że tym samym zajmują się psychologowie, czy psychoterapeuci, a specjalistów wspierających zdrowie psychiczne jest jeszcze wielu np. terapeuci zajęciowi, pedagodzy, trenerzy itp. Na jakiej podstawie należy zatem podjąć decyzję czy zgłosić się do psychiatry, czy do psychologa?
Zwykle do szukania pomocy skłania zmiana w samopoczuciu czy codziennym funkcjonowaniu. Mogą to być objawy „stresu”, niepokój, długotrwały smutek, bezsenność, rozkojarzenie, trudności w koncentracji, wahania łaknienia i apetytu.
Czasami, dostrzegamy wyraźną przyczynę zmiany, kryzys zawodowy, poważna choroba osoby bliskiej, czy inne bolesne doświadczenia życiowe. Bez względu na poszczególne objawy i kontekst życiowy wspólnym mianownikiem jest cierpienie pacjenta. W tym momencie większość osób zaczyna szukać pomocy. Cały czas sięganie po pomoc psychiatry wiąże się z dużą ilością bardziej lub mniej świadomych negatywnych stereotypów np. „trzeba całkiem zwariować, nie będę obcej osobie opowiadał o swoich problemach, leki psychotropowe tylko szkodzą” i jeszcze wiele innych. Łatwiej jest szukać pomocy u neurologa, lekarza rodzinnego, psychologa. Niestety często bywa, że pomoc udzielana przez lekarzy innych specjalizacji nie jest w pełni skuteczna, nie uwzględnia niektórych aspektów problemu, czy daje tylko chwilową poprawę.
Patrząc z perspektywy najpełniejszej możliwej pomocy w danym problemie wiedza i doświadczenie lekarza psychiatry może okazać się najbardziej korzystne. Z jednej strony zanim zostanie się psychiatrą kończy się pełne studia medyczne z całą wiedzą z zakresu anatomii i fizjologii człowieka, następnie roczny staż i potem co najmniej 5 lat szkolenia specjalistycznego, które polega na zbieraniu doświadczeń w szpitalu psychiatrycznym i innych placówkach zaangażowanych w zdrowie psychiczne.
Każdy z nas ma rozeznanie w medycynie ogólnej, co jest szalenie istotne, ponieważ, mimo że jest to truizm, człowiek jest całością. Z tego wynika wzajemna zależność, że problemy psychiczne wpływają na funkcjonowanie całego organizmu jak na przykład układ hormonalny, oddechowy, krążeniowy i odwrotnie. Zadaniem psychiatry jest też uwzględnić możliwość, że np. napady lęku mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych i ważniejsze będzie leczenie endokrynologiczne a nie tylko psychiatryczne.
Mimo, że w trakcie rozmowy z psychiatrą wyraźnie tego nie widać, ale jest to jedno z podstawowych pytań, które każdy z nas sobie stawia, czy szukać somatycznej przyczyny problemów psychicznych ? i jeśli zostanie znaleziona to jak najskuteczniej ją leczyć?
Kolejnym aspektem na który zwraca uwagę psychiatra, to pełniejsze zrozumienie problemu pacjenta. Leczenie nie polega tylko na wyeliminowaniu objawów, ale również na próbie zrozumienia ich głębszego kontekstu. Jeśli w ramach kryzysu zawodowego ktoś czuję się wykorzystywany przez współpracowników, nie ma satysfakcji z pracy, z tego powodu nie śpi to lek nasenny pomoże. To będzie jednak tylko powierzchowna pomoc. W przebiegu pełnego wywiadu psychiatra zapyta o przeszłość, o kształtowanie się modelu relacji danej osoby z innymi. Może się okazać, że historia życia ukształtowała niekorzystny i nieświadomy styl własnej samooceny, wtedy poza lekiem zadaniem psychiatry jest zaproponować leczenie, które ma szansę być skuteczne i długotrwałe. Najczęściej będzie to propozycja psychoterapii. Również tutaj lekarz ma wystarczającą wiedzę, żeby opowiedzieć na czym polega to leczenie, zaproponować odpowiedni nurt terapeutyczny, czy nawet konkretne nazwiska terapeutów. Wielu z nas również szkoliło się w psychoterapii, co pozwala „oswoić” pacjenta z tym szczególnym sposobem pomagania.
Unikalną możliwością pomagania jest włączenie leków. Taką możliwość ma tylko lekarz. Psychiatra ze względu na swoje doświadczenie ma wystarczającą wiedzę o lekach, jednak nadal pełniejszą i rzetelniejszą niż ogólnodostępny Internet. Leki są po prostu jednym z narzędzi pomagania, mają swoje zalety, ale też mają wady takie jak skutki uboczne, czy ograniczoną skuteczność. Spotkanie z psychiatrą daje możliwość otwartej rozmowy jak działa lek, czego pacjent może się po nim spodziewać, czy warto go stosować w danej sytuacji itp. Ostatecznie to zawsze pacjent (z wyjątkiem sytuacji zagrożenia życia) podejmuje decyzję czy podjąć się farmakoterapii. Jeżeli przyjmie taką propozycję to dalsze monitorowanie leczenia i jego kontrola odbywa się właśnie w czasie spotkań z psychiatrą. To oczywiście nie wyklucza równoczesnej psychoterapii, a nawet w wielu obecnych standardach postępowania wskazane jest łączenie farmakoterapii i psychoterapii.
Biorąc pod uwagę różne aspekty wiedzy i doświadczenia psychiatry można założyć, że jest to najoptymalniejsze rozwiązanie, spotkać się, spróbować wspólnie nazwać problem pacjenta, lekarz opisze go diagnozą, a następnie zaplanować całościowo leczenie uwzględniając ewentualną diagnostykę somatyczną, farmakologię i psychoterapię.
