Rozwój mowy jest procesem, który trwa już od narodzin dziecka. Co więcej, każdy krok rozwojowy wpływa na kształtowanie się mowy u dziecka. Może wydawać się zaskakujące, że sposób w jaki dziecko je oraz co je bezpośrednio wpływa na rozwój mowy. Prawidłowe przyjmowanie pokarmów i ich obróbka w jamie ustnej wpływają na siłę i sprawność narządów artykulacyjnych, a także przyczyniają się do prawidłowego wzrostu twarzoczaszki. Do normatywnego przyjmowania pokarmów są niezbędne jeszcze inne elementy tj: oddychanie w spoczynku torem nosowym, zintegrowanie pierwotnych niemowlęcych odruchów oraz wcześniejsze występowanie autostymulacji oralnych. Obecnie PTGHiŻD (Polskie Towarzystwo Gastrologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) zaleca wprowadzanie pokarmów uzupełniających między 17-26. tygodniem życia dziecka, czyli między 4. a 6. miesiąca życia dziecka, wówczas gdy WHO (World Health Organization) zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Skąd więc wiadomo czy dziecko jest już gotowe? Niezależnie czy rodzic zdecyduje się na wprowadzanie pokarmów łyżeczką, czy metodą BLW (baby-led weaning) czas rozpoczęcia rozszerzania diety powinien być dostosowany do gotowości dziecka. Wyżej wspomniana gotowość oznacza m.in.:

  • umiejętność stabilnego siadu z podparciem lub bez,
  • kontrolę głowy,
  • brak lub zanikanie odruchu wypychania języka,
  • zainteresowanie dziecka tym co jedzą inni i otwieranie buzi na widok jedzenia,
  • chwytanie jedzenia i trafianie nim do buzi.

Kierując się jedynie powyższymi czynnikami gotowość większości dzieci do wprowadzania pokarmów uzupełniających następuje zazwyczaj po skończonym 6 miesiącu życia. Gdy rozpoczynamy przygodę z wprowadzaniem pokarmów stałych w pierwszej kolejności należy zadbać o prawidłową pozycję do karmienia. To najważniejszy element, który zapewnia bezpieczeństwo dziecku oraz wpływa na jakość kształtujących się funkcji gryzienia, żucia i połykania. Dziecko powinno siedzieć samo lub z podparciem tak, aby miało zapewnione prawidłowe ustawienie miednicy oraz podparcie dla stóp. Pozycja siedząca wpływa korzystnie na pracę języka i żuchwy oraz zapewnia prawidłowe napięcie mięśni odpowiedzialnych za połykanie.

Wielu rodziców zastanawia się jaką łyżkę powinni wybrać dla swojego dziecka. Parametry, którymi powinni się kierować to: kształt, wielkość i twardość. Łyżeczka powinna być mała, zaokrąglona, płaska i twarda. Bardzo ważne jest iż, łyżeczka powinna dawać możliwość ściągania pokarmu górną wargą. Podczas karmienia należy unikać "wycierania" jedzenia z łyżeczki o wargę. Podawanie łyżeczki na wprost, centralnie do jamy ustnej umożliwia dziecku równomierne ściągnięcie pokarmu i zaangażowania do tej czynności mięśnia okrężnego warg. Etap łyżeczki jest na tyle ważny, że poprzedza i wspomaga naukę picia z kubka otwartego. U dzieci rozwijających się prawidłowo wprowadzanie sprzętu ułatwiającego picie (np. kubek „niekapek”) nie jest zalecane. Tego typu kubki mogą utrwalać odruch ssania, a co więcej przy systematycznym i długotrwały stosowaniu mogą prowadzić do powstawania wad wymowy i zgryzu. Od 6 miesiąca życia, jeżeli dziecko przyjmuje prawidłowa pozycję siedzącą, można uczyć je picia z kubka otwartego, co będzie stymulowało pracę warg. Jeżeli rodzice zdecydują się wprowadzać pokarmy stałe metodą BLW, należy pamiętać o bezpiecznych wielkościach kawałków, stabilnej pozycji dziecka oraz produktach, których należy unikać ze względu na ryzyko zakrztuszenia się nimi.

Niezależnie od sposobu wprowadzania pokarmów należy przyzwyczajać i proponować dziecku pokarmy o różnej fakturze i konsystencji tak, aby około 12 miesiąca życia dziecko było w stanie zjeść posiłek razem z rodzicem. Jest to niezwykle ważne dla rozwoju funkcji gryzienia i żucia, które intensywnie rozwijają się między 8 -10. miesiącem życia. Niemowlę ocenia jedzenie z użyciem wszystkich zmysłów. Zatem warto pozwolić dziecku doświadczać pokarm każdym zmysłem (przez smak, węch i dotyk). Zachęcajmy nasze pociechy do samodzielnego sięgania po jedzenie rączkami i korzystania z łyżeczki - to najlepsze ćwiczenia koordynacji ręka - oko oraz motoryki małej dłoni.

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym rytmie. Ważne jest, aby zdobywało dane umiejętności w określonych ramach czasowych. To, co rodzic może zrobić i jest w tym niezastąpiony to asystować, czyli być przy dziecku, wspierać je i współtowarzyszyć mu w posiłkach. Posiłki powinny być spożywane przez wszystkich członków rodziny przy stole włączając w to dziecko. Bardzo ważny jest kontakt z maluchem podczas jedzenia. Należy obserwować go poprzez jego mimikę, gesty, grymasy, i wokalizację. Przez każdą z tych form przekazu niemowlę informuje nas, czy potrzebuje czasu, czy jest gotowe do jedzenia a może, że już skończyło. Jedna z obecnych zasad rozszerzania diety jest taka, że rodzic proponuje co i kiedy dziecko może zjeść, ale to maluch decyduje ile zje. Ma to wielkie znaczenie w samoregulacji poczucia sytości, kształtowaniu poczucia komfortu i bezpieczeństwa u malca, a także sprzyja tworzeniu rodzinnych rytuałów jakimi są wspólne posiłki.

Paulina Kucińska-Janaszek